Αυξημένη ένταση στον ΙΜΟ ενόψει κρίσιμης απόφασης για το κλίμα, υπό τη σκιά πιέσεων από τις ΗΠΑ
Έντονος προβληματισμός επικρατεί στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO), καθώς πλησιάζει η προγραμματισμένη συνεδρίαση της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC), η οποία θα πραγματοποιηθεί από τις 13 έως τις 17 Οκτωβρίου. Στο επίκεντρο της συνεδρίασης βρίσκεται η προσπάθεια υιοθέτησης ενός νέου κανονιστικού πλαισίου για τη μείωση των εκπομπών ρύπων στη ναυτιλία — μια διαδικασία που αποκτά έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά, λόγω των αυξανόμενων πιέσεων που ασκούν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ουάσιγκτον φέρεται να απειλεί με την επιβολή εμπορικών αντιποίνων, όπως επιπλέον δασμοί, αυστηρότεροι περιορισμοί στις θεωρήσεις εισόδου και αυξήσεις σε λιμενικά τέλη, με σκοπό να αποτρέψει κράτη-μέλη από το να στηρίξουν τις νέες ρυθμίσεις για το κλίμα.
Παγωμένο κλίμα στις διαπραγματεύσεις υπό τον φόβο αμερικανικών αντιδράσεων
Σε ένα περιβάλλον γεμάτο επιφυλάξεις, αξιωματούχοι κρατών-μελών του IMO καθώς και εκπρόσωποι της ναυτιλιακής βιομηχανίας αποφεύγουν δημόσιες τοποθετήσεις. Ο φόβος μήπως προκαλέσουν δυσμενείς αντιδράσεις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ λειτουργεί αποτρεπτικά. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε πηγή που συμμετέχει στη διαπραγμάτευση: «Όλοι προσέχουν πολύ, σαν να μην θέλουν να κουνήσουν το κόκκινο πανί μπροστά στον ταύρο». Ωστόσο, τονίζεται ότι υπάρχει κοινή επιθυμία να διατηρηθεί η πρόοδος που έχει επιτευχθεί μετά από χρόνια επίμονων συζητήσεων.
Ανοιχτές απειλές και παρασκηνιακές προειδοποιήσεις από τις ΗΠΑ
Η αμερικανική πλευρά, σύμφωνα με δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εξετάζει το ενδεχόμενο να λάβει «ενεργά μέτρα» εναντίον κρατών που θα εγκρίνουν το προτεινόμενο πλαίσιο. Διπλωματικές πηγές αποκαλύπτουν ότι ακόμα και η Ολλανδία έχει δεχτεί άτυπες αλλά σαφείς προειδοποιήσεις για να μην υπερψηφίσει τη συμφωνία. Παρόλο που ο IMO απέφυγε να κάνει επίσημες δηλώσεις επί του θέματος, αρκέστηκε να πει ότι η επικείμενη συνεδρίαση αποτελεί την κατάλληλη ευκαιρία για να εκφραστούν τυχόν ανησυχίες.
Η ψήφιση του πλαισίου και ο ρόλος των μεγάλων νηολογίων
Για την υιοθέτηση του νέου πλαισίου απαιτείται διπλή πλειοψηφία: αφενός, η στήριξη τουλάχιστον δύο τρίτων των 108 κρατών που έχουν επικυρώσει το Παράρτημα VI της MARPOL (δηλαδή 72 χώρες), και αφετέρου, η εκπροσώπηση τουλάχιστον του 50% της παγκόσμιας χωρητικότητας πλοίων.
Καθοριστικό ρόλο στην τελική απόφαση διαδραματίζουν τα λεγόμενα “σημαίνοντα νηολόγια”, δηλαδή χώρες όπως ο Παναμάς, η Λιβερία, οι Νήσοι Μάρσαλ και το Χονγκ Κονγκ, που από κοινού ελέγχουν σχεδόν το 50% της παγκόσμιας χωρητικότητας πλοίων. Δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν αυτές οι χώρες έχουν δεχθεί απευθείας απειλές από τις ΗΠΑ, ωστόσο είναι σαφές ότι η υπερσυγκέντρωση ισχύος σε λίγα και μικρά κράτη δημιουργεί αδυναμίες και ευπάθειες στο μοντέλο λήψης αποφάσεων του ΙΜΟ.
Απειλές για την εθνική κυριαρχία και οι γεωπολιτικές προεκτάσεις
Πηγή προερχόμενη από τον χώρο της ναυτιλιακής βιομηχανίας δεν δίστασε να χαρακτηρίσει τις αμερικανικές πιέσεις ως θέμα εθνικής ασφάλειας. Μάλιστα, επικαλέστηκε ιστορικά παραδείγματα επεμβάσεων των ΗΠΑ —όπως στον Παναμά ή τη Γροιλανδία— για να υπογραμμίσει την κρισιμότητα των γεωπολιτικών διακυβευμάτων. Κατά την άποψή της, η αποτυχία επίτευξης συμφωνίας στον ΙΜΟ δεν θα έχει άμεσες πρακτικές συνέπειες, αφού η μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής είναι ζήτημα που υπερβαίνει τα θεσμικά όρια του Οργανισμού.
Τα βλέμματα στραμμένα στους “ισορροπιστές” και τα ευάλωτα κράτη
Αναλυτές θεωρούν ότι, παρά τις πιέσεις, είναι ρεαλιστικό να επιτευχθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων. Παρ’ όλα αυτά, το μεγάλο ερωτηματικό είναι πόσες χώρες θα ενδώσουν στις αμερικανικές παρεμβάσεις ή θα επιλέξουν να απέχουν από την ψηφοφορία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι επιλογές μικρότερων αλλά σημαντικών νηολογίων, όπως η Μάλτα και η Κύπρος, που αντιπροσωπεύουν το 5,6% και το 1,4% της παγκόσμιας χωρητικότητας πλοίων αντίστοιχα.
Το περιβαλλοντικό ζήτημα ως εργαλείο γεωπολιτικής στρατηγικής
Η υπόθεση αποκαλύπτει τον βαθύτατα πολιτικό χαρακτήρα των διαπραγματεύσεων εντός του ΙΜΟ. Οι αποφάσεις δεν περιορίζονται πλέον σε τεχνικά ή ναυτιλιακά ζητήματα, αλλά συνδέονται ευθέως με την άσκηση και διαχείριση διεθνούς γεωπολιτικής επιρροής. Η μάχη για το περιβάλλον έχει εξελιχθεί σε πεδίο αντιπαράθεσης μεγάλων δυνάμεων, με την πράσινη μετάβαση να αποτελεί πλέον κομμάτι της παγκόσμιας γεωστρατηγικής σκακιέρας.
