Μία ενδεχόμενη επιβολή δασμών ύψους 30% από τις Ηνωμένες Πολιτείες στα προϊόντα που εισάγονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται ότι θα έχει σοβαρές συνέπειες για τα ελληνικά νωπά αγροτικά προϊόντα και κατ’ επέκταση για το εισόδημα του αγροτικού πληθυσμού της χώρας.
Ο αναμενόμενος αποκλεισμός των ευρωπαϊκών προϊόντων από την αγορά των ΗΠΑ —λόγω του αυξημένου κόστους εξαιτίας των δασμών— θα αναγκάσει τις χώρες της Ε.Ε. να κατευθύνουν τις ποσότητες που επρόκειτο να εξαχθούν στην Αμερική στην ευρωπαϊκή αγορά. Αυτή η αυξημένη προσφορά θα διαταράξει τις υφιστάμενες ισορροπίες στον ενδοευρωπαϊκό ανταγωνισμό, επηρεάζοντας τις εμπορικές συμφωνίες και τις τιμές.
Προβλήματα ανταγωνιστικότητας για τα ελληνικά προϊόντα
Οι ελληνικές εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών ενδέχεται να πληγούν ιδιαίτερα, καθώς υστερούν ως προς την τιμολογιακή ανταγωνιστικότητα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες-παραγωγούς, όπως η Ισπανία. Οι ελληνικές παραγωγές βασίζονται περισσότερο στην ποιότητα παρά στην τιμή, κάτι που τις καθιστά δευτερεύουσα επιλογή για τα ράφια της ευρωπαϊκής λιανικής αγοράς, σε αντίθεση με τις χαμηλότερα τιμολογημένες ισπανικές.
Ειδικές εκτιμήσεις από τον κλάδο
Όπως υπογραμμίζει ο Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Incofruit Hellas, οι έμμεσες επιπτώσεις από τους αμερικανικούς δασμούς αναμένεται να είναι πολύ πιο σοβαρές από τις άμεσες. Ο λόγος είναι ότι για να εισαχθούν νωπά προϊόντα στην αγορά των ΗΠΑ απαιτείται η ύπαρξη διμερών φυτοϋγειονομικών συμφωνιών.
Σε όρους μεγέθους, η αμερικανική αγορά αντιπροσωπεύει μόλις 2% της αξίας και 1% του όγκου των ελληνικών εξαγωγών νωπών οπωροκηπευτικών. Το μόνο προϊόν που παρουσιάζει ισχυρές εξαγωγικές επιδόσεις προς τις ΗΠΑ είναι το ακτινίδιο, με σταθερή ζήτηση ακόμη και αν επιβληθούν οι δασμοί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι βασικοί ανταγωνιστές —Ιταλία, Κίνα, Ιράν— είτε θα αντιμετωπίσουν τις ίδιες δασμολογικές επιβαρύνσεις (όπως η Ιταλία) είτε δεν αποτελούν εμπορικά ελκυστικές επιλογές για τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, ο κίνδυνος δεν βρίσκεται τόσο στις άμεσες απώλειες, όσο στις δευτερογενείς επιπτώσεις: Η εισροή μεγάλων ποσοτήτων ευρωπαϊκών προϊόντων στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε. θα αυξήσει την προσφορά, οδηγώντας σε πτώση τιμών και, αναπόφευκτα, σε συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος.
Ο κ. Πολυχρονάκης υπολογίζει ότι η ζημία στις ελληνικές εξαγωγές νωπών προϊόντων εντός της Ε.Ε. θα μπορούσε να φτάσει το 15%. Ως βασική εναλλακτική προτείνει την ενίσχυση διμερών συμφωνιών με τρίτες χώρες όπως Το Βιετνάμ, η Ταϊβάν και το Μεξικό, καθώς και την επέκταση των υπαρχουσών συμφωνιών ώστε να συμπεριλάβουν περισσότερα ελληνικά προϊόντα, όπως κεράσια και φράουλες.
Δομή και αξία ελληνικών εξαγωγών νωπών προϊόντων
Το ακτινίδιο αποτελεί το βασικό εξαγώγιμο ελληνικό νωπό προϊόν, με εξαγωγές αξίας 340–350 εκατομμυρίων ευρώ. Ακολουθούν:
Οι φράουλες
Τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια)
Τα μήλα
Τα επιτραπέζια σταφύλια
Τα νεκταρίνια
Συνολικά, το 2024 οι ελληνικές εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών ανήλθαν στα 1,855 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 1,4 δισ. ευρώ προορίζονταν για χώρες της Ε.Ε.-27.
Εμπορικό ισοζύγιο Ε.Ε. – ΗΠΑ σε φρούτα και λαχανικά
Βάσει των κεφαλαίων 7 και 8 του δασμολογικού κώδικα —που περιλαμβάνουν νωπά και κατεψυγμένα φρούτα και λαχανικά, ξηρούς καρπούς και όσπρια— οι εισαγωγές της Ε.Ε. από τις ΗΠΑ το 2024 ανήλθαν σε 2,702 δισ. ευρώ, ενώ οι ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ ανήλθαν σε μόλις 664 εκατ. ευρώ, διαμορφώνοντας αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο 2,038 δισ. ευρώ υπέρ των ΗΠΑ.
Το προϊόν με τη μεγαλύτερη αξία εξαγωγών από την Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ είναι το ακτινίδιο, στα 75 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 31 εκατ. ευρώ προέρχονται από την Ελλάδα. Ακολουθούν:
Τα σκόρδα με 68,7 εκατ. ευρώ
Τα κατεψυγμένα φασόλια με 31 εκατ. ευρώ
Τα μπιζέλια με 26 εκατ. ευρώ
Η Ελλάδα διατηρεί εμπορικό πλεόνασμα στο εμπόριο φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών και ψυχανθών με τις ΗΠΑ: Οι ελληνικές εισαγωγές το 2024 διαμορφώθηκαν σε 35,353 εκατ. ευρώ, ενώ οι εξαγωγές ανήλθαν σε 415,506 εκατ. ευρώ, δημιουργώντας πλεόνασμα ύψους 380,15 εκατ. ευρώ. Από αυτές:
Τα νωπά προϊόντα αντιστοιχούν σε 36,4 εκατ. ευρώ
Τα μεταποιημένα νωπά προϊόντα (τουρσί, μίγματα, αφυδατωμένα φρούτα) σε 379 εκατ. ευρώ
Ο «μεγάλος χαμένος»: οι επιτραπέζιες ελιές
Στον τομέα των μεταποιημένων προϊόντων, οι επιτραπέζιες ελιές αποτελούν το βασικό ελληνικό εξαγώγιμο αγαθό προς την αμερικανική αγορά, υπαγόμενο στο κεφάλαιο 20 του τελωνειακού κώδικα. Η Ελλάδα είναι η κύρια χώρα προέλευσης για τις εισαγόμενες ελιές στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ένωση Μεταποιητών – Τυποποιητών – Εξαγωγέων Επιτραπέζιων Ελιών (ΠΕΜΕΤΕ), οι εξαγωγές ελιών προς τις ΗΠΑ το 2024 ανήλθαν σε 214 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 39% σε σύγκριση με το 2023. Οι εξαγόμενες ποσότητες έφτασαν τους 46.000 τόνους, αυξημένες κατά περίπου 8%.
Ο πρόεδρος της ΠΕΜΕΤΕ, Κώστας Ζούκας, επισημαίνει ότι οι ΗΠΑ απορροφούν πάνω από το 30% των ελληνικών εξαγωγών επιτραπέζιας ελιάς, γεγονός που καθιστά την αμερικανική αγορά κομβικής σημασίας για τον κλάδο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, η απώλεια αυτής της αγοράς δεν μπορεί να αντισταθμιστεί από άλλη, καθώς η ελληνική ελιά ήδη εξάγεται σε 100 χώρες.
Η διείσδυση σε ασιατικές αγορές, όπου η ελληνική επιτραπέζια ελιά δεν έχει ακόμη παρουσία, αποτελεί μια δυνητική αλλά χρονοβόρα και απαιτητική διαδικασία. Σε περίπτωση επιβολής δασμών 30%, εκτιμάται ότι οι ελληνικές εξαγωγές ελιών προς τις ΗΠΑ ενδέχεται να μειωθούν έως και κατά 50%.
